Volgens onderzoek van UNEP (United Nations Environment Programme) is zand momenteel de meest geëxploiteerde grondstof ter wereld na water, en is het gebruik ervan de laatste twintig jaar maar liefst verdriedubbeld. Met de nodige ecologische, politieke en economische impacten tot gevolg.

Het vormt de wereld van vandaag

Zand is de basis van de moderne maatschappij. We hogen er land mee op, beschermen er kusten mee tegen stormen en gebruiken het in beton en asfalt, in glas en microchips, zelfs in tandpasta en chocolade. Maar neem het weg op de verkeerde plaats en kusten eroderen, grondwater verzilt en visgronden verdwijnen.

Zandvoorraden zijn niet gelijk verdeeld over de wereld. Sommige landen lijken eindeloze voorraden te hebben, anderen stillen hun zandhonger door in kwetsbare gebieden te graven, zoals stranden en rivieren. Of door bewoners van hun gronden te verjagen, dikwijls met desastreuze gevolgen voor mens en milieu.

Steeds vaker stuiten grote infrastructuur- en baggerprojecten op tegenstand of krijgen ze te maken met vergunningsproblemen. Actiegroepen wereldwijd trekken aan de alarmbel, ook al is er geen evidente oplossing of alternatief. Een antwoord geven op die bezorgdheden is een gedeelde verantwoordelijkheid van overheid, opdrachtgever, ontwerper, aannemer en stakeholder.

Geen kop in het zand

GRID GENEVA, een partner van UNEP, staat overheden bij in het beheer van zandvoorraden. In september 2023 lanceerden ze Global Sand Watch, een dataplatform dat de activiteiten van meer dan 8.000 baggerschepen volgt. Het platform laat zien waar hoeveel zand wordt gewonnen, hoe efficiënt regels zijn en hoe strikt die worden nageleefd. 

Daarnaast brachten ze in 2022 hun rapport “Sand and Sustainability” uit, waarin ze stakeholders oproepen om bij te dragen aan een duurzamer gebruik van zand. Ook de baggersector neemt actief het podium om het tij te doen keren. We beschikken over een enorm vat aan waardevolle kennis en ervaring die we kunnen aanwenden om negatieve impact om te zetten in positieve bijdragen.

Zo zorgt het observeren van fysische en ecologische processen voor inzichten die we gebruiken om natuurgebaseerde ontwerpen te creëren. Het gebruik van overtollige sedimenten uit één project, vermindert de nood aan zand op een andere plaats. Transparant communiceren en lokale werkkrachten betrekken zorgt dan weer voor een breedgedragen project. En dankzij contractuele flexibiliteit kunnen we bijsturen bij veranderende omstandigheden. Als er één principe is dat de richting aanvoert bij alle initiatieven die we nemen, dan is het wel het besef dat we in de eerste plaats burger zijn, en pas dan baggeraar.

Sand as a resource

In samenspraak met UNEP, publiceerde IADC (International Association of Dredging Companies) de paper Sand as a Resource. Hierin lijsten we de verschillende impacten van baggeractiviteiten op, vermelden we mogelijke oplossingen en halen we praktijkvoorbeelden aan. Door die kennis uit te dragen naar een breder publiek, hopen we een grotere en sectoroverschrijdende beweging in gang te zetten die zand aanschouwt en behandelt als het schaarse goed dat het is.

Meer weten? Lees de paper 'Sand as a Resource' via de button hieronder.